vrijdag, december 28, 2012

Utrecht 1713-2013: Performances of Peace (Utrecht, 24-26 April 2013)

 (Portrait of Nicolas Mesnager, Louis XIV's adroit and clever negotiator; third plenipotenriary at the Utrecht conference, 1712-1713, together with Marshal d'Huxelles and abbé de Polignac; image source: Stéphan Perreau's blog on Hyacinthe Rigaud)

2013 marks the tricentenenary of the Peace of Utrecht, a milestone treaty which put an end to almost a century of uninterrupted European bloodshed. The City of Utrecht celebrates the event inter alia with music and an exhibition. Utrecht University and the Dutch-Belgian Society for Eighteenth-Century Studies teamed up for a big international conference, featuring authorities as Lucien Bély (Sorbonne, who revolutionized the historiography of diplomacy with his doctorat d'état on the Peace of Utrecht), Marsha & Linda Frey (whose Dictionary of the Treaties of the War of the Spanish Succession is one of the rare standard works on the period in English), Heinz Duchhardt (IEG Mainz), Steven Pincus (Yale), Jamel Ostwald (author of a wonderful book on Vauban as an agressive besieger and prolific blogger)... an absolute must. Numerous speakers from this years' Louis XIV Outside-In conference (Maison française, Oxford) will be present as well.

I will speak myself on the legal aspects of this major event in European early modern international relations, and present the findings from my Ph.D.-research in the panel "International Relations" on 26 April.

Preliminary programme: here.
Registration: here.

maandag, december 10, 2012

Le petit Rigaud illustré

(afbeelding: kingsacademy.com)

Niet te missen: Stéphan Perreau kondigt op zijn veel geprezen blog "Hyacinthe Rigaud, le peintre des rois" de publicatie aan (voor februari 2013) van een primeur: een cataloog van het oeuvre van Lodewijk XIV's portrettist. Zonder twijfel een onschatbare bron voor het einde van de zeventiende en de vroege achttiende eeuw, voor Frankrijk en heel Europa.

Rigaud portretteerde Lodewijk XIV bij het begin van de Spaanse Successieoorlog. Het schilderij ging mee naar Madrid met zijn kleinzoon Filips V, een kopie hangt in de Grands Appartements in Versailles. Ook de Louis XIV van het Prado is van zijn hand (cf. hieronder).

(bron: Wikimedia Commons)

Ook de jonge Louis XV (cf. vijf jaar op het ogenblik van zijn troonsbestijging) werd met hermelijnen leleliemantel en regalia vastgelegd:

(bron: Wikimedia Commons)

Meerdere personages uit mijn doctoraatsonderzoek poseerden voor de kunstenaar of zijn atelier. Onder andere Lukas Schaub, het manusje van alles van James Stanhope en Guillaume Dubois:

(bron: kunstkopie.nl)

Philipp Ludwig von Sinzendorf, Hofkanzler (minister van Buitenlandse Zaken) van keizer Karel VI, gevolmachtigd minister op de congressen van Utrecht en Soissons en vaak de tegenstander van Eugenius van Savoye:


Dubois himself verschijnt in een prachtig staatsieportret, dat ik maar al te graag gebruik voor presentaties, in 1723. De kardinaal poseert als eerste minister van Frankrijk (brief "Au Roy") en prins van de kerk (rode hoed), voor een opwellend gedrapeerde doek en vier volumes (TRAITES-ORDONNANCES-PENTATEUCHUS-HUGO GROTIUS). Geen mooier symbool voor de verknoping van recht en diplomatieke cultuur (zie ook de blogpost van Perreau over Dubois en Rigaud).

Ook personages uit de slag bij Oudenaarde, zoals de hertog van Bourgondië, de oudste kleinzoon van Lodewijk XIV, vader van Lodewijk XV en broer van Filips V van Spanje, of de graaf van Évreux, die tegen "Bourgogne" samenspande met de hertog van Vendôme, worden tot leven gebracht op de doeken van Rigaud.

(bron: Wikimedia Commons)

Villars, succesvol veldmaarschalk onder Louis XIV (overwinnaar bij Denain tegen Oostenrijkers en Nederlanders), ook nog zeer actief tot onder Louis XV (overlijden tijdens Italiaanse campagne in Poolse Successieoorlog):


De Markies van Dangeau, de auteur van een dagboek van het hofleven in Versailles (wel postuum bijgewerkt door Saint-Simon):


Enfin, voor die € 85 van Perreau kan een mens niet sukkelen !

woensdag, december 05, 2012

L'hiver stratégique du Grand Roi. Guerre et paix autour de la succession d'Espagne, 1707-1708 (12 décembre, Institut des Hautes Études de Belgique, 19h)

(Le duc de Bourgogne, petit-fils aîné de Louis XIV, par Hyacinthe Rigaud; Source: Wikimedia Commons)

Mercredi prochain, je donnerai une conférence à l'IHEB (ULB), à l'occasion de la parution de mon ouvrage sur la Guerre de Succession d'Espagne (cf. site de l'ULB).

L'accès étant gratuit et libre pour tous, je vous y invite cordialement pour une conférence d'environ 50 minutes, à partir de 19h.


Grotere kaart weergeven

Balance of power language and mediation rituals : the political and legal intricacies of the quadruple alliance’s Italian investitures (1718-1727)

(Philip V of Spain by Vivien, Image Source: Wikimedia Commons)

 My conference paper "Balance of power language and mediation rituals : the political and legal intricacies of the quadruple alliance’s Italian investitures (1718-1727)", presented in July 2011 in Graz at the "13th International Congress for Eighteenth Century Studies", has been published (short version) in 2000: The European Journal (prof. Vincenzo Merolle/Roma) (XIII (2012), No. 2, pp. 10-13). Fulltext here.

maandag, november 26, 2012

Koskenniemi over Eurocentrisme in de volkenrechtsgeschiedenis

Per ongeluk gevonden op Youtube: een lezing van de Finse professor Martti Koskenniemi (een autoriteit voor de geschiedenis van het internationaal recht), in februari ll. gehouden aan LSE. Altijd een mooie instap voor wie kennis wil maken met het veld:

maandag, november 19, 2012

Frankrijk, een tijdbom ? Laat ons even ernstig blijven

 

Met stijgende verbazing las ik het opiniestuk van collega-doctoraatsonderzoeker Carmen Van Praet in De Standaard van 19 november. De heurs et malheurs van een persoonlijke vriendin en de lectuur van een paar persartikels bleken voldoende om te concluderen dat het beleid van François Hollande –bij mijn weten verkozen in mei 2012, een half jaar geleden- La Grande Nation naar de afgrond leidt.

Ik zal maar van wal steken met argumenten van hetzelfde anekdotische gehalte, en zondigen tegen de cursus Historische Kritiek, die ons in het eerste jaar geschiedenis is ingelepeld. Ik heb twee jaar in Parijs gestudeerd, en er nog een half jaar doorgebracht in het kader van mijn doctoraat. In mijn Franse vriendenkring kan ik gemakkelijk voorbeelden opsommen die het tegendeel aantonen van de badinerende impressies van mevrouw Van Praet. Zo heeft een vriendin drie keer haar tanden stuk gebeten op een prestigieus concours van het ministerie van cultuur. Tussen haar 23ste en 26ste verjaardag startte ze een eigen zaak in Rijsel, om het leven in Parijs (en dus haar studio in het Vde arrondissement, vlakbij de Sorbonne) te kunnen bekostigen. Telkens werd ze gebuisd: haar kennis van de Merovingische en Karolingische vorsten, een vereiste om te worden opgenomen in de corporatie van de conservateurs du patrimoine, liet volgens een jury van professoren en specialisten te wensen over. Vlaamse historici zouden hier met de ogen draaien omwille van zoveel “voorbijgestreefd” nationalisme. De derde keer lukte het wel. Meteen kreeg ze echter een leidinggevende functie, en zekerheid voor de rest van haar leven, met het vooruitzicht op een dynamische carrière, die kan eindigen in Parijs.

In de onderzoeksmaster die ik volgde aan de école doctorale van Sciences Po Paris, een instituut waarvoor de Fransen in de rij staan om te worden toegelaten, kreeg ik les van top notch professoren en oud-ministers. Mijn “klasgenoten” waren van een belezenheid en retorische capaciteit die ik in België niet ben tegengekomen. Helaas liggen de doctoraatsbeurzen in Frankrijk lager dan bij ons (net als in Duitsland, trouwens), en was er maar één plaats beschikbaar voor de vijftien kandidaten. De betrokkene moest bovendien eerst passeren voor de agrégation, een loodzwaar staatsexamen, zonder vergelijking met examens bij ons. Het is dus juist dat veel jong talent verloren gaat. Mijn promotiegenoten hadden in België met de vingers in de neus een doctoraatsbeurs kunnen halen. Anderzijds zorgt het Franse systeem er wel voor dat wie aan een doctoraat begint, een vaste betrekking krijgt. Voor veel historici in België een verre droom…

Alle problemen die mevrouw Van Praet aanhaalt, zijn overigens letterlijk terug te vinden in het programma van de Parti Socialiste en François Hollande, die van de jeugd zijn prioriteit heeft gemaakt, al van bij de primaires. Hollande wil een contrat de génération in ondernemingen, waardoor uitbolbanen voor ouderen worden gekoppeld aan belastingkortingen voor het aanwerven van jongeren. Voor jongeren zonder kwalificaties (mogen we daar ook even aan denken ?) zijn er 150 000 emplois d’avenir, of eerste jobkansen. Het gebrek aan KMO’s, wat door The Economist wordt aangekaart, is door de PS-coryfeeën slag om slinger naar voor gebracht, en resulteerde in de oprichting van een Banque Publique d’Investissement. Als de pensioenleeftijd naar 60 is gezakt, gebeurde dat enkel voor wie minstens 42 jaar bijgedragen heeft (vergelijk eens met België !). Het heeft weinig zin hier het proces van de UMP-meerderheid (2002-2012) te maken, maar onder Sarkozy schoten de tekorten naar 8% van het BNP. De Cour des Comptes alarmeert al een jaar of vier over de Franse staatsschuld. De problemen zijn al lang gekend.

Jongeren worden in Frankrijk, door de hoge werkloosheid, impliciet georiënteerd naar economisch relevante diploma’s: ingenieur, financiën (de beste traders ter wereld komen van de École Centrale of de Polytechnique, nota bene), ICT… in een dienstensector , die overigens wél performant is. Het land telt meerdere succesvolle multinationals (GDF Suez, Vivendi, Bouygues…) en heeft de beste diplomatie ter wereld (lees in dat verband eens Dealing with la Grande Nation, van CIA-man en Harvard-onderzoeker Charles Cogan). De Bibliothèque Nationale speelt mee in de liga van de allergrootsten, het leger is samen met het Britse ongeveer het enige Europese leger met enige globale envergure.

Mevrouw Van Praet zou zich best eens de vraag stellen hoe het met haar vriendin gesteld zou zijn in pakweg Londen, waar ze al met een schuldenberg uit haar studies zou gekomen zijn, en de huur zeker niet lager ligt dan in het seizième (wie naar de onroerendgoedprijzen in Parijs kijkt, kan overigens ook in andere arrondissementen terecht). Als ik kijk naar vergelijkbare kennissen in het Verenigd Koninkrijk, dan zijn die niet echt beter af. Mevrouw Van Praet heeft misschien ook gehoord over de armoedecijfers bij jongeren in België. De situatie van onze generatie is een Europees probleem, en niet enkel een Frans.

donderdag, november 15, 2012

Recent books in the fields of diplomatic history and history of public international law


As if the devil was behind it, books have been popping up for the past years as almost never before, right in the middle of my research subject...

A brief overview of new publications since 2009 (only three years !!):

1. History (and theory) of public international law
  • ASBACH, OLAF and SCHRÖDER, PETER (eds.), War, the State and International Law in Seventeenth-Century Europe (Aldershot: Ashgate, 2010) 273.
  • BESSON, SAMANTHA and TASIOULAS, JOHN (eds.), The philosophy of international law (New York: Oxford University Press, 2010) 611.
  • CAPPS, P.M., Human Dignity and the Foundations of International Law (Studies in international law; XXIII; Oxford: Hart, 2009) XIII + 294.
  • CLARK, IAN, Hegemony in international society (Oxford: Oxford UP, 2011) VII, 277.
  • CORTEN, OLIVIER and JOUANNET, EMMANUELLE, Le discours du droit international : pour un positivisme critique (Doctrine(s); Paris: A. Pedone, 2009) 350. 
  • CORTEN, OLIVIER, Méthodologie du droit international public (ULB Lire; Bruxelles: Éditions de l'Université Libre de Bruxelles, 2009) 291.
  • CORTEN, OLIVIER, The Law Against War: The Prohibition on the Use of Force in Contemporary International Law (Oxford: Hart, 2010) 569.
  • COUZIGOU, IRÈNE, L'évolution du statut international de l'Allemagne depuis 1945 (Bruxelles: Bruylant, 2011) 732.
  • CRAWFORD, JAMES (ed.), Brownlie's Principles of Public International Law (Oxford: Oxford UP, 2012) 840.
  • CRAWFORD, JAMES and KOSKENNIEMI, MARTTI (eds.), The Cambridge Companion to International Law (Cambridge: Cambridge University Press, 2012) 484.
  • FREHLAND-WILDEBOER, KATJA, Treue Freunde ? : Das Bündnis in Europa 1714-1914 (München: Oldenbourg, 2010) 472.
  • GOOD, CHRISTOPH, Emer de Vattel (1714-1767) - Naturrechtliche Ansätze einer Menschenrechtsidee und des humanitären Völkerrechts im Zeitalter der Aufklärung (Europäische Rechts- und Regionalgeschichte, Band 12; Baden: Nomos Verlag, 2011) 222.
  • GROTIUS, HUGO, FEENSTRA, R., and VERVLIET, JEROEN, Hugo Grotius' Mare Liberum: 1609-2009 (Leiden: Brill, 2009) LXV + 178.
  • HAGGENMACHER, PETER and CHETAIL, VINCENT (eds.), Vattel's international law in a XXIst century perspective/ Le droit international de Vattel vu du XXIe siècle (Graduate institute of international and development studies ; v. 9; Boston: Martinus Nijhoff, 2011) XVIII + 442.
  • JOUANNET, EMMANUELLE, Le droit international libéral-providence: une histoire du droit international (Bruxelles: Bruylant, 2011) 351. 
  • JÜTERSONKE, OLIVER, Morgenthau, Law and Realism (Cambridge: Cambridge UP, 2010) 198. 
  • KLABBERS, JAN, PETERS, ANNE, and ULFSTEIN, GEIR (eds.), The Constitutionalization of International Law (Oxford: Oxford UP, 2009) 384.
  • LAPPENKÜPER, ULRICH and MARCOWITZ, REINER (eds.), Macht und recht: völkerrecht in den internationalen Beziehungen (Wissenschaftliche reihe; 13, Paderborn: Ferdinand Schöningh, 2010) XXIII + 334.
  • KLEINSCHMIDT, HARALD, Legitimität, Frieden, Völkerrecht : eine Begriffs- und Theoriegeschichte der menschlichen Sicherheit (Beiträge zur politischen Wissenschaft; 157; Berlin: Duncker & Humblot, 2010) 496.
  • ONUMA, YASUAKI, A Transcivilizational Perspective on International Law (Pocketbooks of the Hague Academy of International Law; Den Haag: Martinus Nijhoff, 2011) 480.
  • ORAKHELASHVILI, ALEXANDER (ed.), Research Handbook on Theory and History of International Law (Cheltenham: Edward Elgar Publishing, 2011) 566.
  • PETERS, ANNE, et al. (eds.), The Oxford Handbook of the History of International Law (Oxford Handbooks in Law, Oxford: Oxford UP, 2012) 1272. 
  • RICHTER, SUSAN, Fürstentestamente der Frühen Neuzeit: Politische Programme und Medien intergenerationeller Kommunikation (Schriftenreihe der Historischen Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften; 80; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2009) 541.
  • ROBERTS, IVOR (ed.), Satow's diplomatic practice (Oxford: Oxford UP, 2009) LVI + 730.
  • SIMMS, BRENDAN and TRIM, D.J.B. (eds.), Humanitarian intervention: a history (Humanitarian intervention case studies, Cambridge: Cambridge University Press, 2011) XV + 408.
  • STEIGER, HEINHARD, Von der Staatengesellschaft zur Weltrepublik ? (Studien zur Geschichte des Völkerrechts; 22; Baden-Baden: Nomos Verlag, 2009) XIII + 786.
  • SUR, SERGE, Les dynamiques du droit international (Doctrines; Paris: Pedone, 2012) 316
  • TOYODA, TETSUDA, Theory and Politics of the Law of Nations: Political Bias in International Law Discourse of Seven German Court Councillors in the Seventeenth and Eighteenth Centuries (Studies in the History of International Law; 2; Leiden: Brill, 2011) 220.
  • WHITMAN, JAMES Q., The Verdict of Battle:The Law of Victory and the Making of Modern War (Cambridge (Mass.): Harvard UP, 2012) 300.

2. Legal history
  • BENTON, LAUREN, A Search for Sovereignty. Law and Geography in European Empires, 1400-1900 (Cambridge: Cambridge UP, 2010) 340. 
  • KATZ, STANLEY NIDER (ed.), The Oxford international encyclopedia of legal history 6 vols. (Oxford: Oxford UP, 2009).
  • LOUGHLIN, MARTIN, Foundations of public law (New York: Oxford University Press, 2010) XII + 515.

3. Diplomatic history
  • BÉLY, LUCIEN and POUMARÈDE, GÉRAUD (eds.), L'incident diplomatique (XVIe-XVIIIe siècle) (Histoire de la diplomatie, Paris: Pedone, 2010) 416.
  • BÉRENGER, JEAN (ed.), La paix de Karlowitz - 26 janvier 1699. Les relations entre l'Europe centrale et l'Empire Ottoman (Paris: Honoré Champion, 2010) 400.
  • BLACK, JEREMY, A History of Diplomacy (London: Reaktion books, 2010) 312.
  • KAMPMANN, CHRISTOPH, et al. (eds.), L'art de la paix : Kongresswesen und Friedensstiftung im Zeitalter des Westfälischen Friedens (Schriftenreihe der Vereinigung zur Erforschung der Neueren Geschichte, 34, Münster: Aschendorff Verlag, 2011) 656. 
  • LOCHER, ANNA, Crisis? What crisis? : NATO, de Gaulle, and the future of the alliance, 1963-1966 (Baden-Baden: Nomos, 2010) 314.
  • SCHMIDT-VOGES, INKEN, 'Pax perpetua : Neuere Forschungen zum Frieden in der Frühen Neuzeit', Bibliothek altes reich; 8
  • SMID, STEFAN, Der Spanische Erbfolgekrieg: Geschichte eines vergessenen Weltkriegs (1701-1714) (Köln: Böhlau, 2011) 580.
  • TALLON, ALAIN, L'Europe au XVIe siècle: états et relations internationales (Paris: PUF, 2010) LVIII + 231.
  • VAÏSSE, MAURICE (ed.), De Gaulle et la Russie (Biblis; 16, Paris: CNRS, 2012) 474.
  • VAÏSSE, MAURICE, La puissance ou l'influence ? La France dans le monde depuis 1958 (Paris: Fayard, 2009) 649.
4. General history
  • ALTHOFF, GERD, et al. (eds.), Spektakel der Macht: Rituale im Alten Europa 800-1800 (Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2009) 256.
  • BÉLY, LUCIEN (ed.), Dictionnaire de l'Ancien Régime (Quadrige; Dicos Poche, Paris: PUF, 2010) 1384. 
  • BÉLY, LUCIEN (ed.), Les circulations internationales en Europe (1680-1780) (Paris: PUPS, 2011) 208.
  • CORP, EDWARD T., The Stuarts in Italy, 1719-1766 : a royal court in permanent exile (Cambridge: Cambridge UP, 2011) XI + 416.
  • DÉSOS, CATHERINE, Les Français de Philippe V: un modèle nouveau pour gouverner l'Espagne, 1700-1724 (Paris: PUF, 2009) 540.
  • DOYLE, WILLIAM (ed.), The Oxford Handbook of the Ancien Régime (Oxford Handbooks in History, Oxford: Oxford UP, 2012) 583. 
  • DUPILET, ALEXANDRE, La Régence absolue: Philippe d'Orléans et la polysynodie (Époques; Seyssel: Champ Vallon, 2011) 436. 
  • GONZÁLEZ CRUZ, DAVID, Propaganda e información en tiempos de guerra: España y América (1700–1714) (Madrid: Sílex Ediciones, 2009) 304.
  • PICAUD-MONNERAT, SANDRINE, La petite guerre au XVIIIe siècle (Bibliothèque stratégique; Paris: Economica, 2010) 685.
  • SIRINELLI, JEAN-FRANÇOIS, CAUCHY, PASCAL, and GAUVARD, CLAUDE (eds.), Les historiens français à l'oeuvre 1995-2010 (Paris: PUF, 2010) 328.
  • THOMPSON, ANDREW C., George II: king and elector (Yale English Monarchs Series; New Haven (Conn.): Yale University Press, 2011) X + 315.
  • VARGA, SUZANNE, Philippe V roi d'Espagne : petit-fils de Louis XIV (Paris: Pygmalion, 2011) 517.
  • WHALEY, JAMES, Germany and the Holy Roman Empire: Volume II: The Peace of Westphalia to the Dissolution of the Reich, 1648-1806 (Oxford History of Early Modern Europe; Oxford: Oxford University Press, 2011) 747.
  • ZWITZER, H.L., HOFFENAAR, J., and VAN DER SPEK, C.W., Het Staatsche Leger IX: De achttiende eeuw 1713-1795 (Amsterdam: De Bataafsche Leeuw, 2012) 946. 
5. Sociology
  • BATTISTELLA, DARIO, Théories des relations internationales (Références; Paris: Presses de Sciences Po, 2009) 694.
  • BOURDIEU, PIERRE, Sur l'État: Cours au Collège de France (1989-1992) (Philosophie générale; Paris: Seuil, 2012) 656.
  • DEVIN, GUILLAUME, Sociologie des relations internationales (Repères. Sociologie; 335; Paris: La découverte, 2010 [2002]) 122.

vrijdag, november 09, 2012

BOEK: P. TRIO, R. CASTELAIN en G. VAN KERKHOVEN (eds.), Tijd voor Oudenaarde. Brugge: Die Keure, 2012 (ISBN 9789461900821)

 (Bron afbeelding: MOU Oudenaarde)

Volgende maand verschijnt een nieuw boek over de geschiedenis van Oudenaarde. Tot nu toe was er geen overzichtswerk voorhanden over een van de belangrijkste "cultuursteden" in Vlaanderen. Een uitgebreid team aan auteurs, waaronder ook uw dienaar, waagde zich aan een poging.

Een folder (n.a.v. de al een tijd lopende voorintekenactie) is hier beschikbaar. Het boek kost € 18 en is rijkelijk geïllustreerd. Opgelet ! De voorintekenprijs geldt slechts tot 15 november aanstaande (= nog minder dan één week).

woensdag, oktober 24, 2012

Prijs voor Historisch Onderzoek 2012 (Provincie Oost-Vlaanderen)


Ik vernam vanochtend per brief dat ik voor mijn boek, Op Zoek naar Glorie in Vlaanderen. De Zonnekoning en de Spaanse Successie, 1707-1708, de Prijs voor Historisch Onderzoek 2012 van de Provincie Oost-Vlaanderen (€ 5 000) toegekend krijg. De Deputatie besliste over de toekenning op unaniem advies van een jury, traditioneel bemand door professoren van diverse Belgische universiteiten (zie site provincie Oost-Vlaanderen, nieuwsbericht en nieuwsbericht facultaire website).

Dit nieuws is uiteraard verheugend. De Prijs heeft als objectief om wetenschappelijk onderzoek te belonen, maar ook om de verspreiding ervan in de samenleving te bevorderen. Geen overbodige luxe in een tijd van A-tijdschriften, waar wetenschappers gewillig inhoud aanleveren die achter slot en grendel gaat bij een dure uitgever (zie daarover bijvoorbeeld de discussie rond het European Journal of International Law, dat eraan denkt zijn uitgever gewoon te dumpen en alles gratis on-line te brengen).

In het voorjaar 2013 komt er een publieke uitreiking, waar ook de laureaten van de andere prijzen gehuldigd zullen worden.

Wie het boek wil bestellen, kan dat hier.

dinsdag, oktober 23, 2012

XIXth European Forum of Young Legal Historians


The Call for Paper for this year's XIXth European Forum of Young Legal Historians, in Ghent and Lille, is online. Check the association's website, or the ESCLH-blog.

woensdag, oktober 17, 2012

Recensie "Op Zoek naar Glorie in Vlaanderen" (Francia 2012/3 en Journal of Military History, vol 76, nr. 4)



Een recensie van mijn boek door prof. Willem Frijhoff (historicus, VU Amsterdam) verscheen in het online tijdschrift Francia-Recensio (Frühe Neuzeit - Revolution - Empire) van het Deutsches Historisches Institut in Parijs. Zie deze link voor de tekst op perspectivia.net.

Update: intussen is ook een recensie van John M. Stapleton (US Military Academy) verschenen in het Journal of Military History (Vol. 76, No. 4),  pp. 1239-1241.

vrijdag, oktober 05, 2012

Het groen door de eeuwen heen

Neen, niets te maken met politiek, maar alweer een schitterende uitzending van Jean-Noël Jeanneney, over de percepties van de kleur groen door de tijden heen. Verachte, gemisprijsde, onnatuurlijke, geschilderde mengeling van blauw en geel, werd groen vaak vermeden (kleur van prostituees en heksen !), om pas met de revolutie en de romantiek een positievere connotatie te krijgen. Molière ging in het groen gekleed toen hij ineenzakte tijdens Le Malade Imaginaire... Kandinsky en Mondriaan verafschuwden de kleur... om maar iets te zeggen. Podcast terug te vinden op de site van Concordance des Temps.

maandag, september 24, 2012

ARTIKEL: "Dertig jaar vrede, driehonderd jaar later: De Zuidelijke Nederlanden, Frankrijk en Europa in de Vrede van Utrecht (1713) - Trente années de paix, trois cents ans plus tard: l'Europe, la France, les Pays-Bas méridionaux et la paix d'Utrecht (1713)". De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas français. XXXVII (2012), pp. 32-53. (ISSN 0251-2408)

(bron afbeelding: Ons Erfdeel)


Ik schreef een historische bijdrage voor een breder publiek over de Vrede van Utrecht, die volgend jaar uitgebreid wordt herdacht naar aanleiding van haar driehonderdste verjaardag. Zowel vanuit het perspectief van mijn eerder verschenen boek Op Zoek naar Glorie in Vlaanderen. De Zonnekoning en de Spaanse Successie (1707-1708), als mijn lopende doctoraatsonderzoek over het internationaal recht van de "trente heureuses" (1713-1740), is de Vrede hét scharnierpunt bij uitstek.

De Nederlandse bijdrage ("Dertig jaar vrede, driehonderd jaar later : de Zuidelijke Nederlanden, Frankrijk en Europa in de Vrede van Utrecht (1713)"), rijkelijk geïllustreerd, en Franse samenvatting vind je in het jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français (pp. 20-41).

De folder van de publicatie vindt u hier.

vrijdag, september 14, 2012

Congressus Cameracensis

Uw dienaar schrijft vlijtig verder aan zijn doctoraat, en hangt al een aantal weken gefascineerd boven de verbluffend gesofisticeerde en vernuftige correspondentie van de Britse diplomaten Polwarth en Whitworth, die in detail juridische structuren, diplomatieke bochten en politieke pirouettes op het congres van Cambrai (1722-1725) overbriefden naar George I en diens minister van Buitenlandse Zaken, de hertog van Newcastle in Whitehall.

Het congres slorpte ongeveer alle uitstaande diplomatieke dossiers in West-Europa op: België, het Gulden Vlies en de Oostendse Compagnie (tussen Spanje en Oostenrijk), Italië (tussen Spanje, Oostenrijk, Parma-Piacenza, Toscane, Guastalla, Modena, de paus, Venetië, Genua en Sardinië-Savoye) en Spanje zelf (tussen Spanje en Oostenrijk). Tussendoor is er plaats voor het nodige paniekvoetbal wanneer Filips V van Spanje er de brui aan geeft en zijn 17-jarige zoon de troon laat bestijgen... om acht maand later, na diens overlijden, gewoon terug te komen; wanneer de hertog van Bourbon beslist om Lodewijk XV's verloofde, de Spaanse prinses Maria Anna Victoria, terug te sturen en het huwelijk af te blazen; of nog, wanneer tsaar Peter de Grote overlijdt. Uiteindelijk gaat het congres uiteen omdat Oostenrijk en Spanje een apart verdrag afsluiten, achter de rug van de Franse en Britse bemiddlaars.

Hierboven prijkt de wordle van de eerste 45.482 woorden van het deel in kwestie, die visueel verduidelijkt welke woorden het meeste over de tongen gingen.

woensdag, september 12, 2012

De geopolitiek achter het Frans-Duitse koppel

Vandaag is het grote Duitsland-dag: het Bundesverfassungsgericht in Karlsruhe velt straks een uitspraak over het ESM (een van de reddingsfondsen die via een omweg doen wat de ECB eigenlijk gewoon rechtstreeks zou moeten kunnen: schulden opkopen van eurolanden in problemen). 

Om deze juridische uitspraak wat in haar geopolitieke, structurele, lange termijn-context te plaatsen, liet Les enjeux internationaux (het uitstekende buitenlandpolitiekprogramma op France Culture) Daniel Colard (Univ. Franche-Comté) aan het woord. 

De Frans-Duitse verhouding stond in het middelpunt van mijn thesis in de onderzoeksmaster "RI" in Sciences Po, en blijft, door het loutere dictaat van de geografie, van vitaal belang om de Europese politiek te begrijpen.

Kort samengevat: Duitsland wist na de Koude Oorlog te ontsnappen uit een verhouding die veruit in het voordeel van Frankrijk geplooid was na 1945. Frankrijk zat immers in de VN-Veiligheidsraad en ontwikkelde een eigen kernwapen in de jaren '60, terwijl Duitsland gespleten tussen Oost en West voortdurend werd gefrustreerd door een ongelijk statuut (afwisselend leunend op Frankrijk, met het Verdrag van het Élysée en de VS, met de NAVO, om toch maar toegang te krijgen tot de atoomknop) en het verlies van de traditionele geopolitieke achtertuin in het Oosten. Met Kohl verandert de hele verhouding weer: Duitsland verenigd, wordt het grootste land van Europa, en kan met de uitbreiding van de EU weer voluit rommelen in Oost-Europa (dat is ook de analyse van Kissinger, die de Duitse eenmaking onder Bismarck in 1870 ziet als de verstoring van het eeuwenoude Franse systeem om Duitsland verdeeld -en dus zwak- te houden; een verenigd Duitsland is gewoon te groot om goed te zijn: het kijkt zowel naar het Westen als naar het Oosten). Zo moet je ook de creatie van de euro zien als een poging van Mitterrand om de dominantie van de Duitse mark in een uitgebreid Europa te voorkomen. Ook Hollande's tijdelijke alliantie met Spanje en Italië staat in dit teken: als je de Duitsers verplicht om te delen, kunnen ze tenminste niet alles zelf beslissen.

De demografische toekomstperspectieven zijn evenwel wat minder rooskleurig voor onze oosterburen: in 2040 zal Frankrijk Duitsland in bevolking weer hebben bijgebeend.

Enfin, het  verhaal is dus wel een stukje genuanceerder dan het cliché van een economisch welvarend Duitsland en een "Colbertistisch" Frankrijk doet vermoeden.

maandag, september 10, 2012

Rechtshistorische courant, sept. 2012 (NL/FR versie)


 Zoals elke maand brengt het Gentse Instituut voor Rechtsgeschiedenis de "Courant" uit. U vindt de twee versies online:
  • Nederlandstalig: op de site van ons instituut
  • Franstalig: op de rechtshistorische blog Nomôdos

zaterdag, augustus 18, 2012

Carolus Sextus Divinâ favente Clementiâ, Electus Romanorum Imperator semper augustus...

Hierboven staat een wordle van een fameus 18de-eeuws juridisch document: de expectatieve investituursbrief, waarmee keizer Karel VI op 23 december 1723 de eventuele belening van de hertogdommen Parma en Piacenza, en het groothertogdom Toscane, aan Don Carlos (°1717), zoon van de Spaanse koning Filips V en zijn tweede echtgenote Elisabeth Farnese, bevestigt.

Niet alleen het loutere gebruik van het Latijn, maar ook nagenoeg alle termen (feudus, dux, comes), doen denken dat het hier om een middeleeuwse tekst gaat, en niet om een publiekrechtelijk document uit de achttiende eeuw. Het Heilige Roomse Rijk strekte zich voor Wenen nog altijd uit over Italië. De grondwettelijke beperkingen die de Keizer in Duitsland had moeten aanvaarden (zoals de Vrede van Westfalen uit 1648, of die van Augsburg uit 1555), waren er niet van toepassing. Bijgevolg kon de keizer de plaatselijke heersers behandelen als vazallen.

In theorie, natuurlijk. In de praktijk beschikte de Keizer niet meer over de machtsmiddelen om zijn gezag in Italië te doen respecteren. Van zodra Wenen te sterk werd, riepen de plaatselijke vorsten (Savoye, Parma, Modena, Guastalla) de hulp van vreemde mogendheden in. De successie in "PPT" (een beetje het "BHV" van mijn doctoraat) is eigenlijk maar een voetnoot bij de grote Spaanse Successieoorlog (1701-1714), waarbij Karel VI en Filips V met getrokken messen tegenover elkaar stonden. Filips V ziet de opvolging in Midden-Italië als een manier om revanche te nemen voor de uitdrijving van Spanje uit het schiereiland.

De Keizer is door het verdrag van Londen, of verdrag van de Quadruple Alliantie (2 Augustus 1718, artikel V) verplicht om deze oplossing te aanvaarden. Het verdrag verplicht Karel VI om een vazal te kiezen. De vorm van het leenrecht wordt nog wel gerespecteerd, maar in realiteit worden de beslissingen op een hoger niveau genomen. Een geval van embryonale normenhiërarchie.

Over deze tekst is er meer dan twee jaar intensief ruzie gemaakt in de voornaamste Europese hoofdsteden: Karel VI gebruikt alle truken van de foor om Don Carlos te omschrijven als een ligische vazal (= iemand die bij voorrang ondergeschikt is gemaakt aan één van zijn leenheren, alsof hij hem dient als een loutere onderdaan), wat door de Spanjaarden, en hun Frans-Britse bondgenoten/bemiddelaars, fel wordt bevochten. Op 26 januari 1724 wordt het congres van Cambrai geopend met de plechtige overhandiging van deze brief aan de gevolmachtigden van de Spaanse koning.

Dit keizerlijke diploma kon de kwestie nog niet definitief beslechten. Het woord "expectatief" zegt het al: in 1723 zitten er nog hertogen op de troon in Parma (Francesco Farnese) en Firenze (Gian Gastone de'Medici). De laatste volgt in november 1723 zijn broer Cosimo III op, die overlijdt tijdens het congres. Wat op zich weer de aanleiding vormt voor een stevig potje ruzie maken over de investituur voor de republiek Sienna, waarvan de Spanjaarden vinden dat ze apart van het groothertogdom Toscane moet plaatsehebben. 

Pas in 1731, bij het overlijden van de laatste Parmezaanse hertog, Antonio Farnese, komt Don Carlos effectief naar Italië. Er zal echter nog een (kleine) oorlog over gaan, met de Poolse Successieoorlog (1733-1738), voor ook Toscane van heerser verandert: hertog Frans Stefan van Lotharingen, schoonzoon van de Keizer, volgt Gian Gastone op, ter compensatie voor het verlies van zijn hertogdom aan de voormalige koning van Polen, Stanislas Leczynski. Ter compensatie wordt Don Carlos koning in Napels, dat de Spanjaarden wisten te veroveren op het leger van Karel VI, en gaat Parma naar Oostenrijk.

vrijdag, augustus 17, 2012

De zaak-Gyllenborg, of Assange in de 18de eeuw

 (Stanhope door Godfrey Kneller, Wikimedia Commons)

Sinds, volgens een verklaring van de Ecuadoriaanse minister van Buitenlandse Zaken, Julian Assange gisteren politiek asiel werd toegekend, als reactie op een dreigement van de Britse minister van Buitenlandse Zaken William Hague om de betrokkene met geweld te arresteren in de lokalen van de Ecuadoriaanse ambassade in Londen, kan ik niet echt anders dan denken aan een episode uit de achttiende eeuw. Assange is uiteraard (nog ?) geen diplomaat, maar het zou niet de eerste Britse inval in een Londense ambassade zijn, mocht Hague zijn dreigement (gegrond in het Britse recht, waarbij de minister van Buitenlandse Zaken kan optreden tegen ambassades, n.a.v. een incident met de Libische residentie in de jaren '80) hard maken...

Op 29 januari 1717 besliste het Britse kabinet, onder leiding van de grote diplomaat James Stanhope (1673-1721) om de Zweedse ambassadeur in London, Karl Gyllenborg (1679-1746) te arresteren. In principe waren ambassadeurs, als vertegenwoordigers van hun soeverein, ook toen onschendbaar in hun persoon en hun residentie. Dan niet op grond van het Verdrag van Wenen van 1961, maar op basis van een consensus onder de voornaamste rechtsgeleerden (Gentili, Grotius of Wicquefort hadden in de zeventiende eeuw de regels terzake op papier gesteld; je kon op dat ogenblik niet echt over "regels" spreken, wel over elementen van consensus tussen auteurs, die werden ingeroepen door practici). 

(Karl Gyllenborg, Wikimedia Commons)

Het respect tussen soevereinen vereiste dat een ontvangststaat een ambassadeur of andere gezant zijn activiteiten onbelemmerd liet uitvoeren, ook al schond hij hierbij de plaatselijke wetten (inclusief het strafrecht). Groot-Brittannië had in 1709, naar aanleiding van een incident waarbij de Russische ambassadeur Matweof gevangen werd gezet voor privé-schulden, al een wettelijke bescherming verleend aan buitenlandse ambassadeurs, waarbij hun volkenrechtelijke immuniteit bevestigd werd (Diplomatic Protection Act).

Nu goed, op deze immuniteit bestond een uitzondering: geen enkele soeverein diende gezanten van een ander te dulden, wanneer er een complot tegen zijn persoon of de regeringsvorm op til was. Normaal diende men dan de ambassadeur uit te wijzen. In hoogst dringende gevallen, waarbij duidelijke aanwijzingen voorhanden waren dat de diplomaat in kwestie tot actie dreigde over te gaan, kon de ontvangststaat overgaan tot de arrestatie, gevolgd door de terugzending. Volgens de Franse specialist Callières (die het verdrag van Rijswijk in 1697 onderhandelde) kon een ambassadeur overigens niet gehouden zijn om bevelen van zijn zendstaat op te volgen, als die ertoe zouden strekken in de ontvangststaat het staatsgezag omver te werpen.

(James III, Wikimedia Commons)

Stanhope maakte van deze mogelijkheid gebruik, door ophef te maken rond een complot waarbij Gyllenborg betrokken was. De katholieke pretendent op de Britse troon, Jacobus III Stewart, zoon van de verjaagde koning Jacobus II, die in 1688 bij de Glorious Revolution was gevlucht uit Engeland, zou Gyllenborg geld hebben aangeboden om Karel XII van Zweden, zijn soeverein, ervan te overtuigen om binnen te vallen in Schotland, via Noorwegen.

De arrestatie van Gyllenborg in zijn residentie zorgde voor behoorlijk wat controverse. Stanhope liet de papieren van de ambassadeur in beslag nemen, en publiceerde brieven die volgens hem duidelijk aantoonden dat de ambassadeur betrokken was in een complot dat vertakkingen had van Rusland, over Zweden en Frankrijk, tot in Spanje.

(Clemens XI, Wikimedia Commons)

Probleem: Gyllenborg handelde helemaal niet op instructie, en Stanhope was hiervan op de hoogte. In werkelijkheid probeerde de ambassadeur geld uit de zakken te kloppen van de katholieke bankier Hoggers, die de katholieke pretendent steunde. De ondernemingen van Jacobus III waren bovendien notoire mislukkingen geweest: de Britten hadden hem bij het Verdrag van Utrecht (1713) doen uitwijzen van Saint-Germain-en-Laye naar Commercy in het hertogdom Lotharingen. Na het grandioos mislukken van een opstand in Schotland, moest Jacobus weer vluchten, van Commercy naar Avignon (1716). Uit Avignon moest hij weer weg na het afsluiten van de Triple Alliantie tussen Frankrijk, Groot-Brittannië en de Staten-Generaal (1717). Uiteindelijk belandde hij berooid als een bedelaar in de Kerkelijke Staten, waar paus Clemens XI hem een villa in Urbino toewees.

 (Karel XII, Wikimedia Commons)

Karel XII van Zweden was uiteraard furieus. Gisteren raadde de voormalige Britse ambassadeur in Moskou sterk af om binnen te vallen in de Ecuadoriaanse ambassade, omwille van het reciprociteitsbeginsel dat ten  grondslag ligt van de diplomatieke immuniteit. Om de gelijkheid tussen staten te garanderen, wordt immuniteit door Staat A maar toegekend aan partijen die ze ook toepassen tegenover de gezanten die Staat A zelf uitstuurt. Assange oppakken in Ecuador, zou een argument kunnen zijn voor twijfelachtige regimes in Rusland, Iran... om te stellen dat Groot-Brittannië de Weense conventie niet toepast, en dan maar zelf de toepassing ervan op te schorten.

Welnu, dat heeft Karel XII in 1717 ook gedaan. Toen hij het nieuws hoorde, arresteerde hij meteen (29 januari 1717) de Britse resident in Stockholm, Jackson. Stanhope probeerde zich te rechtvaardigen door aan alle in Londen geaccrediteerde diplomaten een schrijven te sturen, dat blootlegde hoe Gyllenborg Hoggers had voorgespiegeld met buitenlandse troepen en fondsen in Engeland de regering omver te werpen (12 februari 1717).

Vier dagen later antwoordde de Spaanse ambassadeur Monteleon (wiens soeverein steevast genoemd werd in dit soort van Jacobietische complotten) in een striemend memorandum. De Britse regering had Gyllenborg de kans op een eerlijk proces ontnomen, door hem op basis van geruchten te beroven van de diplomatieke bescherming die elk gezant diende te genieten. Uitwijzing of vragen om zijn terugroeping naar Zweden was proportioneler geweest.  Welke buitenlandse gezant zou nog in vertrouwen naar Londen kunnen komen in de toekomst, gezien wat er met Gyllenborg gebeurd was ? 
"tout le monde sait qu’un ministre étranger n’a point d’autres papiers, que ceux dont il est dépositaire, et qui appartiennent à son souverain, et c’est à lui seul qu’il en est responsable […] ce serait exposer à l’avenir tout ministre étranger, à se voir enlever ses papiers de force, toutes les fois qu’on voudrait, sur le plus léger prétexte, être au fait de ses négociations[…] J’ignore ce que peuvent contenir les papiers pris au comte de Ghillemberg, ni de quelle nature ils sont ; mais si pourtant il s’y trouvait quelques lettres, écrites aux sujets de S.M. Britannique, peut-être croirait-on le pouvoir blâmer. Mais, s’il ne s’en trouve que d’écrites à son souverain ou à ses ministres, dans lesquelles il est du devoir de l’agent diplomatique de dire nettement sa façon de penser, et de proposer tout ce que l’on croit être de l’intérêt de son prince, je ne crois pas que le Comte de Ghillemberg soit obligé d’en rendre compte à qui que ce soit."
Stanhope dreef het echter allemaal nog een beetje verder. Op basis van het alliantieverdrag dat Groot-Brittannië, Frankrijk en de Staten-Generaal sloten in januari 1717, en dat onder andere voorzag dat de staten elkaars rebellen zouden uitwijzen of berechten, eiste hij de arrestatie van Goertz, de eerste minister van Karel XII, die op dat ogenblik in Den Haag was. Goertz had in Parijs geprobeerd om geld los te krijgen voor zijn vorst in de Noorse Oorlog (1700-1721), die op dat ogenblik heel slecht draaide voor Zweden.

Op 19 februari 1717, terwijl de discussie rond Gyllenborg nog in volle gang was, trapten 20 politieagenten van de provincie Holland de deur in bij de Zweedse minister. De vogel was echter gaan vliegen: Goertz was onderweg naar Amsterdam en nam zo snel mogelijk de benen naar Duitsland. De poging mislukte echter: een paar dagen later werd hij gesnapt in Arnhem in de provincie Gelre.

Zweden had nu een probleem met zowel Groot-Brittannië als de Republiek der Verenigde Provincies. Politiek kon Karel XII dit wel missen: in het Balticum stond hij tegenover de tsaar, Denemarken, Polen, Pruisen en George I, de koning van Groot-Brittannië, die echter in zijn hoedanigheid als keurvorst van Hannover ook een stuk van het Zweedse rijk wou inpikken. 

Juridisch stond Karel XII ook niet sterk in Den Haag: Goertz was niet geaccrediteerd bij de Staten-Generaal, maar was op terugreis uit Parijs, en genoot volgens de Staten geen diplomatieke immuniteit (vandaag zou hij die wel hebben, als eerste minister, ongeacht de aard van zijn verblijf). De Zweedse koning ging dan maar over tot represailles tegen de Republiek: de diplomatieke correspondentie van Rumpf, gezant van de Staten in Stockholm, werd in beslag genomen in de haven van Göteborg

De zaak had tegen maart 1717 voldoende politiek dynamiet in zich om te leiden tot een algemene Europese oorlog. Om zich te verdedigen, had Stanhope -zoals hoger vermeld- stukken uit de correspondentie van Gyllenborg gepubliceerd, waarin gealludeerd werd op steun voor de pretendent vanuit het hof van de Franse Regent Filips van Orléans. Dit werd in Frankrijk gezien als een publieke vernedering. De diplomatieke raadgever van de Regent, abt Dubois, nam dan ook het initiatief om de zaak te bemiddelen, samen met Rusland, dat ook was vernoemd in de brieven, en even hard ontkende.

 (George I door Godfrey Kneller, Wikimedia Commons)

De Franse ambassadeurs in Stockholm, Den Haag en Londen kregen het voor elkaar dat Karel XII zich officieel distantieerde van zijn twee gezanten, en voorstelde om Gyllenborg en Goertz zelf te berechten voor hun eventuele wandaden. In augustus liet George I Gyllenborg gaan. 

Goertz kwam vrij op basis van het lokale Gelderse strafrecht: hij had langer dan een maand gevangen gezeten, zonder voor een rechter te worden geleid. Goertz profiteerde dus van de zeer gedecentraliseerde inrichting van de Republiek der Verenigde Provinciën, waar de zeven afzonderlijke gewesten eigenlijk zo goed als soeverein bleven binnen hun eigen grondgebied. Eens de Zweden terug waren, liet Karel XII ook Jackson vrij.

Uiteindelijk had de hele affaire vooral Britse binnenlandse gevolgen. Bij de opening van het Parlement kon George I met succes meer schepen in het Balticum verkrijgen, om zijn Duitse gebieden te beschermen. Dit was een belangrijke overwinning voor Stanhope, die van de gelegenheid gebruik maakte om het kabinet te herschikken en zijn grote rivaal Townshend, die in januari al was gedegradeerd tot Lord Lieutenant of Ireland, de minst belangrijke van alle functies, uit de regering te werken. Ook Townshend's schoonbroer Robert Walpole verdween voor vier jaar in de oppositie.

 (Charles "Turnip" Townshend, Godfrey Kneller, Wikimedia Commons)


Zie ook de bjidrage van Kai Ambos op EJIL-Talk! (de blog van het European Journal of International Law).

maandag, juli 16, 2012

Rechtsgeschiedenis op podcast

Een nieuwe interessante Memo-uitzending: een lang onderhoud (uitgesponnen over 3 uitzendingen) met Régine Beauthier, die aan de ULB rechtsgeschiedenis doceert. Thema: Droit et genèse de l'État, naar haar gelijknamige handboek. Klik hier voor de podcast.

zondag, juli 15, 2012

Verkiezingen in Huise, anno 1977


Tegengekomen bij het scannen van oude dia's: de muur van de schuur van Jerome Saelens in Huise, destijds buurman van mijn grootouders, waarschijnlijk volgeplakt in de aanloop naar de Kamer- en Provincieraadsverkiezingen van 1977 (thuis te brengen aan de hand van de verkiezingsaffiche van de BSP).  

Een jaar na de fameuze fusie der gemeenten van 1976, die Huise, Ouwegem en Zingem samenbracht, en dus Huise scheidde van Lozer, waar de della Failles traditioneel de plak zwaaiden als burgemeester. In 1976 haalden de liberalen een meerderheid in de nieuwe gemeente (52,1-47,9), onder andere na een berucht scheldincident op het plein in Huise waarbij Saelens gekleineerd werd door "mijnheer den archistek" van de andere lijst. Pas in 1982 komt een einde aan de liberale hegemonie in Zingem, wanneer een derde lijst (Anders: SP, VU, onafhankelijken) met 16% en twee zetels de twee mastodonten van een meerderheid houdt.

De tijd van de unitaire partijen ligt blijkbaar toch nog niet zo lang achter ons, als we naar de "B"SP-affiche kijken. Hadden we toen het Egmontpact maar gestemd (en BHV opgelost)... De frisse jongeling H. De Croo uit Brakel stond blijkbaar toen ook al op de lijst.

vrijdag, juli 13, 2012

Engelse zakkenvullerij in Gent, 1715



In de Parijse correspondentie van John Stair (ambassadeur voor George I van Groot-Brittannië), die ik in oktober-december 2009 in de National Archives in Kew verzamelde, kwam ik per toeval een briefje over Gent tegen, tussen alle diplomatieke, juridische en financiële (bilateraal Frans-Britse) stukken.
"Mylord,


C'est avec un tres sensible Chagrin que je me trouve obligez [sic] de porter mes plaintes a Vostre Excellence au nom et de la part de la garnison Imperiale qui est en garnison dans cette place contre le Sr Leathes Lieutenant Collonel et Commandant le bataillon bretton qui est dans nostre chateau de Gand. Ledit sr. Moyses Leathes bien loin de se contenter de tous les emoluments qui luÿ sont furnis tres largement par cette province, tant en logement, bois, charbons, chandelles &a, sest mis en devoir de se faire paÿer un tribut par un dragon de mon regiment qui est chargé de leur cantine dans les cazernes quils occupent, ainsÿ que vostre Excellence pourra le remarquer par la Copie des quittances cÿ jointes, comme aussÿ de sapproprier et de convertir en argent tout le charbons qui est destinéz pour les corps de garde qui dependent de cette ville, et de faire perir mes dragons par le froid, si je ne leur faisois achepter [sic] de ma bourse le chauffage necessaire; et un mot, Mÿlord, mes

[v°]


gages et emoluments ont esté Jusqes Icÿ englouttis avec tout le reste, quoÿ quils ne puissent mestre contestéz en vertús [sic] de la Commission cÿ Jointe, et patente de gouverneur qui ma esté conferee par Sa Majesté Brittannique et leurs hautes puissances les Seigneurs Estats generaux des provinces unies. Ce procedé, Mÿlord, est si opposéz aux intentions de Sa Majesté Britanique, et aux declarations que Monsieur de Lûmleÿ [Britse generaal, zie biografie bij Oxford DDNB] et les autres generaux nous ont fait de sa part dans le temps quils ont commandés en ce pays, et ou Ils ont agis [sic] toujours a nostre egards de la maniere du monde la plus gracieuse et equitable que nous avons tout lieu desperer que vostre Excellence ne nous refusera point la Justice que nous en demandons, et quelle voudra bien donner les ordres necessairs pour faire cesser touttes ces crapûlles et rapineries inusitees. 


J'aÿ lhonneur destre avec beaucoup de respect.


Mylord,


De vostre excellence


Le tres humble et tres obeissant serviteur
Le baron daudegnies
brigadier et gouverneur de gand

A gand le 23e novembre 1715"
Context: vanaf mei 1706 (Slag bij Ramillies) wordt het grootste deel van Vlaanderen en Brabant onder de voet gelopen door het leger van de geallieerde machten, die tegen Lodewijk XIV en zijn kleinzoon, de koning van Spanje, optrekken in de oorlog om de Spaanse Successie. Gent wisselt in 1708 voor ongeveer een half jaar van bezetter, maar grosso modo is er een Brits-Hollandse bezetting, die ervoor zorgt vooral goede maatjes te zijn met de lokale machtigen (adel, clerus), die geen heil zagen in een strak regime naar Frans model. 

Pas op 15 november 1715 wordt in Antwerpen door de Oostenrijkse, Britse en Staatse gevolmachtigden een akkoord bereikt (het Barrièretraktaat) over de overdracht van de Zuidelijke Nederlanden aan Keizer Karel VI. Onder het regime van het Barrièretraktaat valt een reeks vestingen onder een Brits-Hollandse bezettingsmacht, die moet betaald worden door de Keizer (lees: zijn belastingsplichtige Zuid-Nederlanders). Gent behoort daar niet meer toe, maar wordt tot de effectieve machtsoverdracht nog bezet door de troepen van het "Anglo-Bataafs condominium", of de geallieerde bezettingsmacht, in afwachting van de overdracht aan de nieuwe soeverein.

In dit briefje, gedateerd op 23 november 1715  zet gouverneur Jean-Florent Van Dam d'Audegnies van de vesting (het Spanjaardenkasteel = bij de ruïnes van de Sint-Baafsabdij, vlakbij Portus Ganda) zijn grieven uiteen over het gedrag van een Britse regimentscommandant.

Bovenop de al aanzienlijke contributies in natura die op de bevolking in het Gentse rusten, vordert een Britse officier nog eens cash geld in op de kantine van de dragonders van de gouverneur... en versjachtert hij de volledige kolenvoorraad van het garnizoen. Waardoor d'Audegnies uit eigen zak voor de verwarming van zijn troepen moet zorgen. Niet al te aangenaam in de barre novembermaand. De gouverneur, een in Hollandse dienst actieve Zuid-Nederlander (eigenlijk een "overloper" uit 1705, die eerder Lodewijks kleinzoon Filips van Anjou steunde), kan er dan ook niet echt mee lachen.

Ook Leathes' landgenoten, de hertog van Marlborough (cf. afbeelding) en zijn rechterhand Cadogan hadden een kwalijke reputatie voor goudstroperij in "onze gebieden". Blenheim Palace bij Oxford is een resultaat van dergelijke extractiepraktijken. Het is de verdienste van A.J. Veenendaal sr. om nog in de jaren '40 het beeld weerlegd te hebben als zouden voornamelijk de (overwegend protestantse) Staten-Generaal hun zuiderse (katholieke) buren slecht behandeld hebben. Ook Franse bevelhebbers als Villars (bij zijn veldtochten in Duitsland) waren niet veel beter. "Engraisser son veau" (naar het kasteel van Vaux-le-Vicomte, de voormalige verblijfplaats van Nicolas Fouquet, dat Villars behuisde) behoorde nu eenmaal tot de geplogenheden in oorlogstijd... Het zou verkeerd zijn om deze praktijken vanuit een moraliserend eenentwintigste-eeuws standpunt te veroordelen. (Rechts-)Historisch en sociologisch onderzoek leert dat plundering en corruptie maar misdrijven worden van zodra een statelijke mentaliteit, die een onderscheid maakt tussen algemeen (abstract) en particulier (concreet) belang, echt is ingeburgerd.

woensdag, juli 04, 2012

Histoire culturelle de la Wallonie (memo)

Een collectief van Franstalige professoren publiceerde recent een Histoire culturelle de la Wallonie (Mercator). Het immer uitstekende programma "Memo" interviewde de auteurs van de verschillende hoofdstukken (met o.a. Bruno Bernard, Claude Bruneel, Jean-Marie Cauchies, Alain Dierkens...). Zie hier.

vrijdag, juni 29, 2012

"Ils jetèrent l’argent par les fenêtres"


Sinds een aantal weken zit uw dienaar naarstig over archiefmateriaal gebogen om zijn doctoraat uit te schrijven, in de hoop het te kunnen afronden in de lente van 2013. Afgaande op de meest populaire woorden in het hoofdstuk over de Quadruple Alliantie, waaraan ik nu bezig ben, zou je denken dat ik schrijf over de financiële crisis van vandaag... Het gaat uiteraard over de gelinkte klassieke crisissen van de bank en handelscompagnie van John Law in Frankrijk, en de South Sea Bubble in Engeland. Toevallig vallen die samen met de multilaterale interventie tegen Spanje in 1719. De Britse bubbel komt iets later dan de Franse, maar ontwikkelt zich op hetzelfde moment. 

Uiteraard is niet het economisch-financiële, maar het juridische en politieke aspect het meest prominente in de correspondentie van de opeenvolgende Britse ambassadeurs in Parijs. De archieffondsen in Kew (National Archives), waar ik in 2009 drie maanden verbleef, bevatten een zeer volledige inventaris van de snel veranderende wetgeving die toen werd uitgevaardigd (vergelijk met vandaag: om de maand een eurocrisistop om de kwalijke gevolgen van het gebruik van "la planche à billets" in de zuidelijke Euro-landen te remediëren) om eerst de waarde van de compagnie op te drijven, wat voor rentedaling, maar ook kapitaalvlucht en prijsstijgingen zorgde, en vervolgens via geleidelijke devaluatie het overtollige papiergeld weg te krijgen. Een aantal politieke protagonisten in Frankrijk (zoals de hertog van Bourbon, die in 1723-1726 eerste minister wordt, na de dood van de Regent) en Engeland (bijna iedereen in de Whig-partij) had aandelen in beide speculatiemachines, wat uiteraard opnieuw aanleiding gaf tot afrekeningen en combines.

Het basisprobleem is een van publieke financiën: zowel Frankrijk als Engeland torsten een grote staatsschuld ten gevolge van de Spaanse Successieoorlog (grosso modo 1701-1714). 

In beide gevallen werd die schuld geparkeerd bij een vennootschap. De faramineuze winsten uit overzeese handel (in het Franse geval: Louisiana, in het Britse: de slavenhandel voor de Spaanse kolonies) zouden dan moeten dienen om zowel de staatsschuld af te betalen, als dividenden uit te keren aan de aandeelhouders. Het idee dat handel binnen Europa een zero-sumgame was, en extra goud enkel uit de kolonies kon komen, bestond al tijdens de Successieoorlog en was essentieel om bij de vrede van Utrecht tot een akkoord te komen: het openstellen van de Spaanse kolonies voor de Britten (via een jaarlijks vrij schip op stapelstad Cadiz) en het toekennen van het slavenhandelmonopolie werden gezien als commerciële gelukbrengers. Ook al toont historisch onderzoek aan dat Engeland in de feiten eerder via smokkelhandel, of de handel op Brazilië, zijn fortuin gemaakt heeft.

Hoewel het systeem er in Frankrijk (waar de compagnie ook de belastingen mocht innen) voor zorgde dat de de facto interest op overheidsobligaties sterk daalde (van 4% naar 2%; Mario Monti zou met een dergelijke daling waarschijnlijk bijzonder in zijn nopjes zijn), en zo de onproductieve rentiersklasse (= adel, clerus, magistratuur; denk vandaag aan de Duitse gepensioneerden met veel spaargeld) een deel onteigend werd, bleek de waarde van de compagnie louter speculatief. 

Slimme investeerders trokken hun geld op tijd weg, en zetten het om in luxegoederen of onroerend goed. De klerenwinkels in de Rue Saint-Honoré, "qui, ci-devant, avait fourni de quoi vêtir superbement toute la France et ses voisines se trouvait alors comme épuisée"; waren in een mum van tijd "leeggeshopt". Al snel bleek echter dat de truc met het papiergeld enkel kon werken voorzover aandeelhouders hun kapitaal in de vennootschap immobiliseerden. Toen ze hun fictieve winst omzetten in goud en effectief papiergeld begonnen uit te geven, crashte de compagnie, en dus ook de waarde van het papiergeld, dat aan haar beurswaarde gelinkt was. Alles wordt schitterend uitgelegd in La Banqueroute de Law van de Franse centristische politicus Edgar Faure (verschenen in de Gallimard-reeks 30 journées qui ont fait la France).

donderdag, juni 21, 2012

Louis XIV illustré



Een zeer sterk aan te raden boek: Der Sonnenkönig und seine Feinde, het Habilitations-proefschrift (een soort tweede doctoraat) van prof. Heindrik Ziegler (Kunstgeschiedenis, Hamburg, sprak begin mei in Oxford op de Louis XIV Outside/In-conferentie).

Ziegler bespreekt er de immense Ludovicaanse iconografische propaganda in politiek/militaire context, met inbegrip van de Europese tegenreacties. Voortbouwend op Peter Burke's werk over 'the making of louis XIV' brengt hij een op primaire bronnen gebaseerd, gedetailleerd en grondig geïllustreerd boek (hardcover, A4), waarvan ik geen gelijke ken voor historici. Zijn prijs meer dan waard. De glanzende bladzijden wemelen van de afbeeldingen die ik gebruikt heb (Hollandse spotprenter naar Romeyn De Hooghe), of had willen gebruiken (Almanach Royal) voor mijn eigen boek.

maandag, juni 18, 2012

De Gaulle à Matignon

 

Les lundis de l'histoire (een van de uitstekende historische uitzendingen op France Culture) besteedde op 28 mei tijd aan Georgette Elgey, gerespecteerd modern historica met een zeer aangename pen. Elgey schrijft al jaren aan een dikke geschiedenis van de Vierde Franse Republiek (1944-1958), die van de Algerijnse en Suez-crisissen uitliep op het terugroepen van generaal de Gaulle door René Coty. Het recentste deel van haar magnum opus heeft als titel "de Gaulle à Matignon". Toen Coty de Gaulle terughaalde, was dat formeel als eerste minister, om een grondwetsherziening voor te bereiden en te regeren met bijzondere machten.

Elgey (°1929) -die de periode zelf beleefd heeft als jonge journaliste, met een duidelijk gaullistisch etiket- vertelt in haar onderhoud met Philippe Levillain onder meer dat het fameuze artikel "49-3" van de Franse Grondwet, dat de regering in staat stelt om tegen het parlement in een wetsvoorstel te laten goedkeuren (intussen ingeperkt door de grondwetsherziening van 2008), eigenlijk een idee is van... de socialistische eerste minister Guy Mollet, en niet van de Gaulle zelf.

De uitzending valt hier te beluisteren.

vrijdag, juni 15, 2012

Doctoraatsverjaardagskalender


 

Ter gelegenheid van de 287ste verjaardag van de benoeming van kardinaal André-Hercule de Fleury tot eerste minister van Frankrijk in 1726, een lijstje van data die maken. Men kan in het leven van een doctorandus (mits het onderwerp voldoende ruim is) elke dag wel iets anders herdenken. Een (zeer) willekeurige selectie:

Januari


  • 4 januari 1717: triple alliantie tussen Frankrijk en Groot-Brittannië-Staten-Generaal 
  • 8 januari 1719: Franse oorlogsverklaring aan Spanje
  • 9 januari 1722: Spaanse Infanta Maria Anna Victoria en Mlle de Beaujolais (dochter Filips van Orléans) worden uitgewisseld op het Fazanteneiland (zoals in 1659 Maria Theresia van Habsburg en Lodewijk XIV)
  • 10 januari 1724: troonsafstand Filips V ten gunste van zoon Luis 
  • 12 januari 1726: avonturier Ripperda vertrekt uit Wenen terug naar Madrid om eerste minister te worden
  • 12 januari 1726: Landgraaf Hessen-Kassel treedt toe tot de alliantie van Hannover: 12 000 man in ruil voor £ 12 500 subsidies
  • 17 januari 1724: Karel VI ondertekent de expectatieve investituur van Don Carlos voor Parma, Piacenza en Toscane
  • 19 januari 1713: Townshend-Barrièretraktaat (bijzonder gunstig voor de Staten-Generaal)
  • 20 januari 1731: overlijden van de hertog van Parma => Keizerlijke troepen bezetten zijn hertogdom als rijksleen 
  • 20 januari 1727: King's Speech (Lagerhuis): beschuldigt Spanje en Keizer van groot katholieke complot tegen protestantse monarchie
  • 24 januari 1737: Karel VI geeft schoonzoon Frans van Lotharingen de investituur voor het Groothertogdom Toscane
  • 26 januari 1724: effectieve opening van het Congres van Cambrai 
  • 28 januari 1731: Spanje repudieert officieel het verdrag van Sevilla, verwijt bondgenoten laksheid
Februari
 

  • 1 februari 1733: overlijden Augustus II de Sterke van Saksen-Polen, de man met de "365 bastaarden"
  • 5 februari 1718: Statute 5 George I cap 21 tegen de Compagnie van Oostende
  • 5 februari 1721: overlijden diplomatiek genie James Stanhope (overmatig drankgebruik)
  • 8 februari 1725: overlijden Peter de Grote
  • 10 februari 1701: Act of Settlement: geen katholieke prins op de Britse troon, geen vreemdelingen in publieke betrekkingen; geen buitenlandse verblijven monarch zonder parlementaire instemming
  • 12 februari 1717: katholieke pretendent James III uitgewezen uit Avignon
  • 15 februari 1729: geheim verdrag tussen Lodewijk XV en de Wittelsbachs: Gullik en Berg worden aan hen toegewezen, in ruil voor neutraliteit in geval van een oorlog met de Keizer
  • 17 februari 1720: Spanje treedt toe tot de Quadruple Alliantie en opent zo de weg naar het congres van Cambrai
  • 20 februari 1715: uitdoving apostolische (pauselijke) aanspraken op Sicilië 
  • 20 februari 1737: val van Chauvelin als secrétaire d'état des affaires étrangères en garde des sceaux, verdwijnt naar zijn kasteel in Grosbois
  • 21 februari 1725: Lodewijk XV overeet zich aan chocolade-bonbons (diablotins) en veroorzaakt zo een grote diplomatieke crisis
  • 28 februari 1733: Keizer geeft investituur voor hertogdommen Bremen en Verden aan George II van Hannover-Groot-Brittannië
Maart
 

  • 6 maart 1714: verdrag van Rastatt tussen Louis XIV en Karel VI 
  • 6 maart 1728: Pardoverdrag (Frankrijk-Groot-Brittannië-Spanje) ter uitvoering van de Parijse preliminaria (zie 31 mei 1727) 
  • 8 maart 1725: Monsieur le Duc zegt officieel geplande huwelijk tussen Lodewijk XV en Maria Anna Victoria af
  • 10 maart 1731: verdrag van Wenen tussen Keizer en Groot-Brittannië: definitief einde Oostendse Compagnie
  • 13 maart 1734: Rijksdagsbesluit over oorlog tegen Frankrijk 
  • 13 maart 1713: registratie van de verzakingsverklaringen van de hertogen van Orléans en Berry (t.a.v. de Spaanse troon) in het Parlement van Parijs
  • 15 maart 1726: Oostenrijkse ambassadeur Palm uitgewezen na leveren munitie aan de Tory-oppositie
  • 20 maart 1730: Orry aangesteld tot contrôleur-général des finances (één van de meest succesvolle Franse ministers van financiën ooit, die zelfs tot een evenwicht in de rekeningen komt...)
  • 27 maart 1721: alliantie- en vriendschapsverdrag van Buen Retiro, dubbelhuwelijk tussen Frankrijk en Spanje
April
 
  • 9 april 1727: Britse ambassadeur Saint-Saphorin uitgewezen uit Wenen
  • 11 april 1713: verdragen van Utrecht 
  • 12 april 1724: Carteret in interne Whig-oorlog gedegradeerd van secretary of state for the Southern Department tot Lord Lieutenant voor Ierland
  • 13 april 1716: alliantie tussen Karel VI en Venetië tegen de Sultan
  • 16 april 1715: alliantie tussen Hannover (Groot-Brittannië) en Pruisen tegen Zweden (Noorse Oorlog)
  • 19 april 1713: Pragmatieke Sanctie Karel VI 
  • 21 april 1736: dood Eugenius van Savoye in Wenen
  • 23 april 1726: Britse admiraal Hosier blokkeert Spaanse zilvervloot in de Caraïben
  • 26 april 1723: Lodewijk XV zet de bastaarden van Lodewijk XIV een stap terug in de erfopvolging
  • 27 april 1719: Oostends schip Marquis de Prié wordt in beslag genomen door de VOC voor kaap Lahou
  • 28 april 1724: eerste plenaire zitting op het congres van Cambrai
  • 30 april 1725: vredes- en alliantieverdrag tussen Karel VI en Filips V, onderhandeld door de avonturier Ripperda; laat Congres van Cambrai spaak lopen
  • 30 april 1737: publicatie van Cornelius Van Bynkershoeks Quaestionum Juris Publici Libri Duo
Mei
 
  • 6 mei 1720: wapenstilstand en ontruiming Sicilië
  • 8 mei 1720: wapenstilstand en ontruiming Sardinië
  • 11 mei 1718: stabilisatie-edict van de Regent: cours tyrannique aan de louis d'or en de zilveren écus
  • 15 mei 1726: avonturier Ripperda legt alle ambten in Spanje neer en neemt de benen naar de Britse ambassade, wiens volkenrechtelijke immuniteit geschonden wordt (Ripperda wordt later door Spaanse troepen meegenomen en in de gevangenis gegooid)
  • 15 mei 1734: Don Carlos (zoon Filips V) proclameert zichzelf tot Koning van Napels en beide Siciliën
  • 16 mei 1738: geheim verdrag Frankrijk/Beieren over opvolging Keizer
  • 18 mei 1736: Rijksdag in Regensburg keurt preliminaria Keizer/Lodewijk XV goed
  • 25 mei 1720: Verklaring van Aranjuez: Filips V verzaakt aan Sicilië en zijn reversierecht, treedt toe tot de Quadruple Alliantie
  • 27 mei 1725: aankondiging huwelijk Lodewijk XV en Marie Leczynska, dochter van de verjaagde ex-koning van Polen
  • 28 mei 1734: slachting bij de veldslag van Parma tussen Oostenrijkers en Fransen
  • 31 mei 1727: preliminaria van Parijs tussen Frankrijk en Spanje, maakt een einde aan de internationale spanning, veroorzaakt door het Ripperdaverdrag; schorsing voor zeven jaar van de Compagnie van Oostende (principe)
Juni
 
  • 9 juni 1720: fiscaal van de admiraliteit Amsterdam legt beslag op de Flandria (Brugs schip), als represaille voor het verlies van de Commany
  • 12 juni 1726: ontslag van "Monsieur le Duc": hertog van Bourbon niet langer eerste minister Lodewijk XV
  • 12 juni 1734: dood veldmaarschalk Berwick
  • 14 juni 1728: opening van het congres van Soissons door Fleury en Sinzendorf
  • 17 juni 1734: dood veldmaarschalk Villars
  • 21 juni 1719: slag van Francavilla: Spanjaarden verslaan Oostenrijkers
  • 22 juni 1720: verklaring van San Lorenzo: Filips V verzaakt aan heel Italië
  • 23 juni 1734: La Peyrouse capituleert in Danzig voor de Russen
  • 29 juni 1734: veldslag van Guastalla: de Coigny (Fra) wint tegen Oostenrijkers
Juli
 
  • 4 juli 1719: kassa rinkelt voor de Oostendse Compagnie: Prince Eugène keert terug uit Kanton met 1 000 000 fl. aan thee
  • 11 juli 1708: slag bij Oudenaarde 
  • 12 juli 1717: Giulio Alberoni, Spaans eerste minister, wordt kardinaal
  • 13 juli 1720: remissiepreliminaria tussen Savoye-Sardinië en Karel VI
  • 18 juli 1734: capitulatie Philippsburg voor de Fransen
  • 21 juli 1718: vrede van Passarowitz tussen de Sultan en de Keizer
  • 31 juli 1712: Filips V verzaakt aan de Franse kroon en petit comité
Augustus
 
  • 1 augustus 1714: dood van Anna van Groot-Brittannië, opvolging door George I
  • 2 augustus 1718: Quadruple Alliantie tussen Frankrijk, Groot-Brittannië en de Keizer (met een opening voor de Staten-Generaal)
  • 4 augustus 1733: nieuw verdrag Frankrijk-Wittelsbachs tegen Pragmatieke Sanctie
  • 5 augustus 1716: Slag van Peterwardein: Eugenius verplettert de Turken
  • 6 augustus 1726: Russische Tsarina belooft 30 000 man aan Keizer en Spanje
  • 8 augustus 1720: effectieve cessie Sardinië door Karel VI
  • 9 augustus 1720: tweede Flandria gepakt bij Fort Bencoulen (Brits)
  • 10 augustus 1723: overlijden kardinaal Dubois in Versailles
  • 11 augustus 1718: zeeslag van Passaro: Byng keldert de Spaanse vloot
  • 15 augustus 1717: n.a.v. bezoek Peter de Grote aan Parijs: Frans-Pruissisch-Russisch alliantieverdrag
  • 19 augustus 1719: verzakings verklaring Maria Josepha van Oostenrijk bij huwelijk met Frederik III Augustus van Saksen
  • 20 augustus 1727: aanstelling Chauvelin als garde des sceaux
  • 22 augustus 1717: Spaanse invasie van Sicilië 
  • 22 augustus 1717: val van Belgrado voor Eugenius
  • 23 augustus 1719: Karel VI verkrijgt een patent voor de Oostendse compagnie aan de Coromandel-kust
  • 26 augustus 1735: 12 000 Russen versterken Eugenius aan de Rijn 
September
 
  • 1 september 1715: overlijden Lodewijk XIV
  • 2 september 1715: cassatie testament Lodewijk XIV door Parlement van Parijs; Filips van Orléans regent
  • 3 september 1725: alliantieverdrag van Hannover: Frankrijk, Groot-Brittannië en Pruisen spannen samen tegen een liga tussen Keizer, Tsarina en Spanje 
  • 6 september 1724: Filips V terug op de troon na vooroverlijden Luis I
  • 10 september 1721: Vrede van Nystad tussen Zweden en Rusland; einde Grote Noorse Oorlog (1700-1721)
  • 16 september: Dubois gemandateerd als buitengewoon gezant om in Hannover met Stanhope te onderhandelen
  • 20 september 1726: Fleury wordt kardinaal
  • 28 september 1721: Guillaume Dubois wordt kardinaal
Oktober
 
  • 3 oktober 1722: Maria Amalia van Oostenrijk verzaakt aan haar opvolgingsrechten n.a.v. huwelijk met Karel Albert van Beieren
  • 3 oktober 1735: preliminaria van Wenen: grote territoriumswap beëindigt Poolse Successieoorlog
  • 6 oktober 1717: Karel VI verenigt Luxemburg en Brabant
  • 9 oktober 1711: Frans-Britse preliminaria in de Spaanse Successieoorlog 
  • 11 oktober 1733: Franse oorlogsverklaring aan Karel VI in Poolse Successieoorlog
  • 12 oktober 1726: verdrag van Wusterhausen: Pruisen verlaat de alliantie van Hannover en loopt over naar de Keizer, in ruil voor erkenning van het Hohenzollern-recht op de successie in Gullik en Berg
  • 17 oktober 1715: verdrag van Greifswald: Rusland spant met Hannover (Groot-Brittannië) samen tegen Zweden
  • 18 oktober 1731: Keizerlijk commissiedecreet over de Pragmatieke Sanctie voor de Rijksdag in Regensburg
  • 20 oktober 1740: overlijden Karel VI in Wenen
  • 23 oktober 1719: Oostendenaar De Winter neemt Hollands yacht Commany als represaille voor het verlies van de Marquis de Prié
November
 
  • 3 november 1733: Milaan (Keizer) valt voor Frans-Spaans-Sardijns leger
  • 3 november 1736: dood Jose Patiño, Spaans eerste minsiter
  • 4 november 1733: Keizerlijke oorlogsverklaring tegen Frankrijk, Savoie-Sardinië, Spanje
  • 5 november 1712: Filips V verzaakt aan de Franse kroon voor de Cortes
  • 7 november 1733: eerste Bourbon-familiepact tussen Lodewijk XV en Filips V
  • 9 november 1729: verdrag van Sevilla tussen Frankrijk-Groot-Brittannië en Spanje; dreiging oorlog tegen Keizer
  • 15 november 1715: Barrièretraktaat van Antwerpen tussen Staten-Generaal, Keizer en Groot-Brittannië 
  • 15 november 1715: slag van Sheriffmuir: Earl of Mar (leider Schotse Jacobitische opstandelingen) verpletterd door Engels (protestants) leger van George I
  • 17 november 1730: Filips V laat weten het congres van Soissons als verbroken te beschouwen  
  • 18 november 1738: definitief vredesverdrag Frankrijk/Keizer/Rijk
  • 21 november 1733: Jose Patiño Spaans eerste minister
  • 23 november 1736: Frankrijk erkent Augustus III als koningvan Polen
  • 23 november 1724: Frankrijk aanvaardt expectatieve investituur Don Carlos voor Parma-Piacenza en Toscane
  • 24 november 1733: neutraliteitsverdrag Den Haag tussen Frankrijk en de Staten-Generaal: Zuidelijke Nederlanden worden met rust gelaten
  • 28 november 1716: wederzijds Frans-Brits garantieverdrag van Hannover, formeel begin van een tandem
December
 
  • 2 december 1723: overlijden Filips van Orléans
  • 5 december 1719: kardinaal Alberoni valt uit de gratie bij Filips V, verliest alle ambten
  • 5 december 1726: start oppositiekrant The Craftsman (Bolingbroke/Tories) tegen Walpole-ministerie
  • 9 december 1718: Frankrijk wijst de Spaanse ambassadeur Cellamara uit
  • 14 december 1719: Victor Amadeus II van Savoye gekroond tot koning van Sardinië 
  • 19 december 1722: octrooi op patent voor de Keizerlijke Oost-Indische Compagnie van Oostende
  • 19 december 1711: Karel VI aanvaardt Keizerlijke Imperiale Capitulatie Rijksdag
  • 22 december 1718: tweede barrièreverdrag (Staten-Generaal, Groot-Brittannië-Keizer)
  • 24 december 1734: brand in het Alcazàr van Madrid: archieven opgestookt
  • 29 december 1718: verdrag tussen Keizer en Savoye-Sardinië over ruil Sardinië/Sicilië